Moment narodzin to początek niezwykle głębokiej więzi między dzieckiem a matką. Choć noworodek przychodzi na świat z ograniczonymi możliwościami poznawczymi, jego zmysły już od pierwszych chwil życia pomagają mu rozpoznawać i nawiązywać kontakt z opiekunem, który przez dziewięć miesięcy był jego całym światem. Wielu rodziców zadaje sobie pytanie: kiedy dziecko naprawdę wie, że mama to mama? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ rozwój więzi przebiega etapami i opiera się na różnych aspektach: fizycznych, emocjonalnych i poznawczych.
Czy dziecko czuje, że mama to mama?
Od pierwszego oddechu – rozpoznawanie zapachu i głosu
Noworodki mają niezwykle wrażliwy zmysł węchu. Już kilka godzin po porodzie potrafią rozpoznać zapach swojej mamy i różnicować go od zapachów innych kobiet. Dzieje się tak, ponieważ jeszcze w łonie matki dziecko oswaja się z jej zapachem, który przenika przez płyn owodniowy. Zapach skóry matki staje się dla dziecka źródłem bezpieczeństwa i sygnałem: tu jesteś bezpieczny.
Równie ważny jest głos. Dziecko słyszy głos mamy już w życiu płodowym – od około 25. tygodnia ciąży. Po narodzinach noworodek reaguje na znajome brzmienie, często uspokaja się, gdy słyszy matkę mówiącą lub śpiewającą. Dla dziecka to swoisty most łączący znany świat życia płodowego z nową, nieznaną rzeczywistością.
Wzrok – zbliżenie twarzy
W pierwszych tygodniach życia zmysł wzroku dziecka dopiero się rozwija. Noworodek najlepiej widzi twarze i przedmioty znajdujące się w odległości około 20–30 cm – czyli dokładnie tam, gdzie znajduje się twarz mamy podczas karmienia. To właśnie wtedy dziecko zaczyna uczyć się rysów twarzy matki, skupia na niej wzrok i reaguje mimiką. Mimo że początkowo nie potrafi jeszcze świadomie łączyć obrazu z osobą, emocjonalna więź i powtarzalność kontaktu sprawiają, że twarz matki staje się dla niego punktem odniesienia.
Reakcje emocjonalne i fizyczne
Z biegiem tygodni dziecko zaczyna reagować na obecność mamy w bardziej widoczny sposób – uspokaja się, gdy ją widzi, szuka jej ramion, płacze, gdy znika z pola widzenia. Od około 2. miesiąca życia niemowlę zaczyna wyraźniej odwzajemniać uśmiech, reagować na głos, przytulać się w sposób, który daje wrażenie, że rozumie, kim jest jego mama. To etap budowania emocjonalnej relacji, która wzmacnia się przez codzienny kontakt fizyczny, karmienie, tulenie i mówienie.
Warto zaznaczyć, że więź ta rozwija się niezależnie od tego, czy dziecko jest karmione piersią czy butelką – to czułość, bliskość i przewidywalność obecności matki mają największe znaczenie. Dziecko nie analizuje relacji racjonalnie, ale czuje poprzez ciało, zapach, dotyk i głos.
Około 6. miesiąca – rozpoznawanie mamy jako osoby wyjątkowej
W okolicach półrocza dziecko zaczyna świadomie rozróżniać twarze i odróżniać osoby znane od obcych. To wtedy pojawia się tzw. lęk separacyjny – reakcja niepokoju, a nawet płaczu, gdy mama oddala się lub gdy dziecko zostaje na chwilę z kimś innym. To silny sygnał, że maluch nie tylko rozpoznaje matkę, ale również postrzega ją jako osobę o szczególnym znaczeniu – źródło bezpieczeństwa, poczucia komfortu i stabilizacji.
Choć dziecko nie nazywa jej jeszcze mamą, jego mózg i emocje reagują na nią w unikalny sposób. To rozpoznanie nie jest tylko biologiczne, ale również emocjonalne i społeczne. Maluch zaczyna też uczyć się przewidywania – wie, że gdy płacze, mama przychodzi. Gdy się uśmiecha, mama odwzajemnia radość. To wzajemna komunikacja kształtuje jego poczucie bezpieczeństwa i tożsamość.
Od 9. miesiąca – coraz więcej świadomości
W okolicach 9. miesiąca życia dziecko coraz lepiej rozumie związki przyczynowo-skutkowe i zaczyna bardziej świadomie uczestniczyć w relacji z matką. Potrafi rozpoznać jej intencje, naśladować gesty, reagować na imię. W tym czasie rozwija się także pamięć długotrwała, dzięki której maluch nie tylko rozpoznaje matkę, ale i tęskni za nią, gdy znika z jego otoczenia.
To również moment, w którym dziecko zaczyna używać pierwszych świadomych dźwięków, które mogą być próbą powiedzenia mama. Choć nie zawsze są to wypowiedzi kierowane z pełnym zrozumieniem, to niewątpliwie są wyrazem silnej więzi i potrzeby bliskości.
Więź jako podstawa rozpoznania
Z punktu widzenia psychologii rozwojowej dziecko wie, że mama to mama nie dzięki jednemu momentowi, ale poprzez wielomiesięczny proces. Więź nie powstaje w jednej chwili – jest budowana codziennie, poprzez setki małych gestów: przewijanie, noszenie, przytulanie, rozmowę. Dla dziecka mama to nie tylko osoba karmiąca czy usypiająca – to cała przestrzeń emocjonalna, w której czuje się akceptowane, zauważone i ważne.
Warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie i że sposób tworzenia relacji zależy od wielu czynników – temperamentu malucha, sposobu pielęgnacji, stylu przywiązania. Nie istnieje jeden magiczny moment, w którym dziecko wie – to raczej płynny, naturalny proces, który trwa i rozwija się przez całe dzieciństwo.
Im więcej czułości, dotyku i bliskości doświadcza dziecko w pierwszych miesiącach życia, tym głębsze i stabilniejsze będą jego relacje w przyszłości. To właśnie mama staje się dla niego pierwszym przewodnikiem po świecie emocji i bezpieczeństwa – i właśnie dzięki temu maluch wie, że mama to mama.
Źródło: www.offon.pl
