Treonina to jeden z niezbędnych aminokwasów białkowych, który pełni kluczowe funkcje w organizmie człowieka – uczestniczy w budowie białek strukturalnych, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, odpornościowego i pokarmowego. Organizm nie potrafi jej syntetyzować samodzielnie, dlatego musi być dostarczana z pożywieniem. Niedobór treoniny może zaburzyć metabolizm tłuszczów, osłabić mięśnie i odporność, natomiast nadmiar – chociaż rzadki – może obciążać nerki i wątrobę. Dzienne zapotrzebowanie na treoninę zależy od wieku, masy ciała i aktywności fizycznej, a jej podwyższony poziom może być wynikiem chorób wątroby, diety wysokobiałkowej lub zaburzeń metabolicznych.
Czym dokładnie jest treonina?
Treonina (symbol: Thr, kodowana przez kodon ACU, ACC, ACA, ACG) to organiczny związek chemiczny zaliczany do aminokwasów egzogennych, co oznacza, że człowiek musi dostarczać ją z zewnątrz, głównie poprzez dietę. Odkryta została w 1935 roku przez Williama Cumming Rose’a jako ostatni z 20 podstawowych aminokwasów białkowych. Treonina odgrywa ważną rolę w syntezie białek, a także jest prekursorem innych ważnych związków biologicznych, m.in. glicyny i seryny.
Biochemicznie treonina należy do grupy aminokwasów hydroksylowych (obok seryny i tyrozyny), co oznacza, że jej cząsteczka zawiera grupę hydroksylową (-OH). Dzięki tej właściwości uczestniczy w procesach fosforylacji białek, które są kluczowe dla regulacji wielu funkcji komórkowych.
Za co odpowiada treonina?
Treonina pełni w organizmie wiele funkcji, z których najważniejsze to:
1. Synteza białek strukturalnych
Treonina uczestniczy w budowie ważnych białek organizmu, takich jak kolagen i elastyna, które odpowiadają za elastyczność skóry, wytrzymałość ścięgien i więzadeł oraz integralność tkanki łącznej. Wchodzi także w skład białek osocza i enzymów.
2. Regulacja układu odpornościowego
Treonina bierze udział w produkcji przeciwciał (immunoglobulin) oraz wspiera funkcję grasicy i śledziony. Jej odpowiedni poziom wzmacnia odporność, szczególnie u osób z niedoborem białka w diecie lub przewlekłymi infekcjami.
3. Wsparcie dla układu pokarmowego
Treonina jest niezbędna do produkcji śluzu jelitowego (głównie mucyn), który chroni błonę śluzową przewodu pokarmowego przed szkodliwym działaniem enzymów trawiennych i drobnoustrojów. Jest to szczególnie ważne u osób z chorobami zapalnymi jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna).
4. Udział w metabolizmie tłuszczów
Treonina wpływa na metabolizm lipidów poprzez udział w tworzeniu karnityny – związku transportującego kwasy tłuszczowe do mitochondriów, gdzie są one spalane. Pomaga również w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu.
5. Działanie neuroprotekcyjne
Pośrednio treonina wpływa na układ nerwowy – jako prekursor glicyny, działa uspokajająco i pomaga w utrzymaniu równowagi neuroprzekaźników. Może wspierać sen, koncentrację i łagodzić stany lękowe.
Jakie jest dzienne spożycie treoniny?
Dzienne zapotrzebowanie na treoninę zależy od wieku, płci, masy ciała, stanu zdrowia oraz poziomu aktywności fizycznej. Przyjmuje się następujące orientacyjne wartości:
- Dorośli: około 15 mg/kg masy ciała, czyli ok. 1050 mg dla osoby ważącej 70 kg
- Dzieci: wyższe zapotrzebowanie – ok. 20–40 mg/kg
- Sportowcy i osoby aktywne fizycznie: zapotrzebowanie może wzrosnąć nawet o 20–30%
Treoninę można znaleźć w produktach bogatych w białko, takich jak:
- Mięso (wołowina, drób, wieprzowina)
- Jaja
- Nabiał (ser, mleko)
- Ryby
- Rośliny strączkowe (soja, soczewica)
- Orzechy i nasiona
U wegan i wegetarian warto zwrócić uwagę na odpowiednią podaż treoniny z różnych źródeł roślinnych, łącząc produkty zbożowe z roślinami strączkowymi.
Czy nadmiar treoniny jest szkodliwy?
Treonina jest zwykle dobrze tolerowana przez organizm, a jej nadmiar jest rzadki, ponieważ nadwyżki aminokwasów są metabolizowane w wątrobie i wydalane. Jednak przy bardzo wysokiej suplementacji lub zaburzeniach metabolicznych może dojść do działań niepożądanych.
Możliwe skutki nadmiaru treoniny:
- Obciążenie nerek i wątroby: szczególnie u osób z istniejącą niewydolnością tych narządów.
- Zaburzenia metaboliczne: nadmiar aminokwasów może prowadzić do dysbalansu metabolicznego, zwłaszcza jeśli podaż innych aminokwasów jest niewystarczająca.
- Działania neurologiczne: w bardzo wysokich dawkach może wpływać na równowagę neuroprzekaźników, co objawia się np. zawrotami głowy, sennością, bądź drażliwością.
Bezpieczny górny limit spożycia treoniny nie został jednoznacznie określony, ale eksperci zalecają ostrożność przy stosowaniu suplementów, zwłaszcza w dużych dawkach powyżej 4–6 g dziennie.
Co jest przyczyną wysokiego poziomu treoniny?
Podwyższony poziom treoniny we krwi (hipertreoninemia) może mieć kilka przyczyn, zarówno dietetycznych, jak i patologicznych.
1. Nadmierna podaż białka lub suplementacja
Spożycie dużych ilości białka lub stosowanie odżywek aminokwasowych, szczególnie w diecie sportowców lub kulturystów, może prowadzić do przejściowego wzrostu poziomu treoniny. Organizm nie magazynuje aminokwasów, dlatego ich nadmiar pojawia się we krwi, zanim zostanie rozłożony lub wydalony.
2. Choroby metaboliczne
Wrodzone defekty metabolizmu, takie jak deficyt dehydrogenazy treoniny, mogą prowadzić do zaburzeń w rozkładzie treoniny i jej akumulacji. To bardzo rzadkie schorzenia genetyczne, które diagnozuje się najczęściej u niemowląt.
3. Zaburzenia czynności wątroby
Ponieważ wątroba odpowiada za metabolizm większości aminokwasów, jej uszkodzenie (np. w przebiegu marskości, zapalenia wątroby, stłuszczenia) może skutkować podwyższonym poziomem treoniny.
4. Zaburzenia nerek
Gdy nerki nie filtrują skutecznie krwi, aminokwasy mogą nie być odpowiednio wydalane z moczem, co skutkuje ich podwyższonym poziomem w osoczu.
5. Niewłaściwa dieta
Dieta uboga w błonnik, nadmierna konsumpcja przetworzonych produktów białkowych i niewłaściwe łączenie pokarmów może powodować dysproporcje między aminokwasami, w tym nadmiar treoniny.
Treonina to niezbędny aminokwas, który wspiera wiele kluczowych funkcji organizmu – od produkcji białek, przez odporność, aż po funkcjonowanie układu trawiennego i nerwowego. Jej odpowiednia podaż z dietą jest niezbędna dla zachowania zdrowia. Zarówno niedobór, jak i nadmiar treoniny mogą prowadzić do zaburzeń metabolicznych i objawów klinicznych. W przypadku stosowania suplementów lub diet wysokobiałkowych zaleca się konsultację z lekarzem lub dietetykiem, zwłaszcza u osób z chorobami wątroby, nerek lub problemami trawiennymi.
