Szkarlatyna, znana również jako płonica, to choroba zakaźna, która najczęściej dotyka dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Choć dawniej budziła ogromny lęk, dziś – dzięki antybiotykom – można ją skutecznie leczyć. Mimo to, wciąż wymaga szybkiego rozpoznania, ponieważ nieleczona może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie nerek czy gorączka reumatyczna. Pierwsze objawy często przypominają zwykłe przeziębienie lub anginę, dlatego wielu rodziców początkowo bagatelizuje chorobę. Warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę i kiedy natychmiast zgłosić się do lekarza.
Jak sprawdzić, czy to szkarlatyna?
Szkarlatynę wywołują paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes) – te same bakterie, które powodują anginę ropną. Choroba przenosi się drogą kropelkową, przez kontakt z osobą chorą lub nosicielem bakterii.
Pierwsze objawy pojawiają się zwykle 2–5 dni po zakażeniu i mogą wyglądać niewinnie – jak zwykłe przeziębienie. Początkowo dziecko (lub dorosły) może mieć:
- wysoką gorączkę (nawet 39–40°C),
- ból gardła i trudności w przełykaniu,
- powiększone, bolesne węzły chłonne na szyi,
- bóle brzucha, nudności, a nawet wymioty.
Po 12–24 godzinach pojawia się charakterystyczny drobniutki, szorstki wysyp – przypominający papier ścierny. Zaczyna się zwykle w okolicach klatki piersiowej, szyi i brzucha, a następnie rozprzestrzenia na całe ciało, z wyjątkiem tzw. trójkąta Fiłatowa – obszaru wokół ust i nosa, który pozostaje blady.
Wysypka ma intensywny, malinowo-różowy kolor i nasila się przy ucisku. Po kilku dniach zaczyna blednąć, a po około tygodniu skóra zaczyna się łuszczyć – najpierw na dłoniach i stopach.
Kolejnym znakiem rozpoznawczym jest tzw. malinowy język – początkowo pokryty białym nalotem, który po 2–3 dniach znika, odsłaniając intensywnie czerwony, błyszczący język z widocznymi brodawkami.
Aby potwierdzić, że to rzeczywiście szkarlatyna, lekarz może zlecić:
- wymaz z gardła – pozwala wykryć obecność paciorkowców,
- szybki test antygenowy na paciorkowce – wynik dostępny już po kilku minutach,
- morfologię krwi – często pokazuje podwyższone leukocyty i OB.
Diagnoza jest zazwyczaj szybka, a po jej potwierdzeniu konieczne jest rozpoczęcie leczenia antybiotykiem – najczęściej penicyliną lub amoksycyliną.
Ile czasu choruje się na szkarlatynę?
Szkarlatyna to choroba, która rozwija się gwałtownie, ale też stosunkowo szybko ustępuje, jeśli zostanie odpowiednio leczona.
Po wdrożeniu antybiotyku stan chorego zaczyna się poprawiać już po 24–48 godzinach – gorączka spada, gardło boli mniej, a wysypka stopniowo blednie. Jednak mimo poprawy, kurację należy kontynuować przez co najmniej 10 dni, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Przerwanie leczenia może prowadzić do nawrotu infekcji lub poważnych powikłań.
Wysypka utrzymuje się zwykle 3–7 dni, a łuszczenie skóry może trwać jeszcze przez kolejne dwa tygodnie. W tym czasie ważne jest, by dziecko odpoczywało i piło dużo płynów.
Jeśli choroba przebiega łagodnie, powrót do pełni sił następuje po około 10 dniach. W cięższych przypadkach rekonwalescencja może potrwać dłużej, szczególnie jeśli pojawiły się powikłania, takie jak zapalenie ucha, zatok czy stawów.
Szkarlatyna jest zaraźliwa od momentu wystąpienia objawów aż do 24 godzin po rozpoczęciu antybiotykoterapii. Dlatego dziecko nie powinno chodzić do przedszkola ani szkoły przez co najmniej tydzień, by nie zarazić innych.
Warto też pamiętać, że przebycie szkarlatyny nie zawsze daje trwałą odporność – możliwe jest zachorowanie ponownie, choć zwykle przebiega wtedy łagodniej.
Z czym można pomylić szkarlatynę?
Szkarlatyna ma dość charakterystyczne objawy, ale we wczesnej fazie może być mylona z wieloma innymi chorobami zakaźnymi, które dają gorączkę i wysypkę.
Najczęstsze pomyłki dotyczą:
1. Odry
Odra zaczyna się podobnie – gorączką, bólem gardła i wysypką. Jednak wysypka odrowa jest grubsza, bardziej plamista i pojawia się stopniowo – najpierw na twarzy, potem na tułowiu. W odrze często występuje światłowstręt i zapalenie spojówek, czego w szkarlatynie zwykle nie ma.
2. Różyczki
Różyczka daje łagodniejszą wysypkę, która nie jest szorstka w dotyku i nie towarzyszy jej silny ból gardła. Węzły chłonne w okolicy karku są powiększone, a temperatura ciała rzadko przekracza 38°C.
3. Płonicopodobnej reakcji alergicznej
Niektóre alergie na leki lub pokarmy mogą powodować wysypkę podobną do tej w szkarlatynie. Różnica polega na tym, że w alergii nie występuje charakterystyczny malinowy język, a wysypka nie tworzy się wzdłuż zgięć łokci czy pachwin.
4. Anginy paciorkowcowej
Angina i szkarlatyna mają wspólnego „winowajcę” – paciorkowca. W anginie jednak nie pojawia się wysypka, a objawy ograniczają się do gardła, gorączki i ogólnego osłabienia.
Właśnie dlatego przy każdej infekcji gardła połączonej z wysypką należy zgłosić się do lekarza – tylko specjalista potrafi odróżnić szkarlatynę od innych chorób o podobnym przebiegu.
Jak wygląda leczenie szkarlatyny?
Leczenie szkarlatyny zawsze opiera się na antybiotykoterapii, ponieważ tylko ona eliminuje bakterie odpowiedzialne za chorobę. Najczęściej stosuje się penicylinę, amoksycylinę lub – w przypadku uczulenia – azytromycynę. Kurację należy przeprowadzić do końca, nawet jeśli objawy ustąpiły wcześniej.
Wspomagająco stosuje się też:
- leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol lub ibuprofen),
- płukanie gardła roztworem soli lub naparami z rumianku,
- dużą ilość płynów i odpoczynek.
Ważne, aby dziecko nie drapało łuszczącej się skóry – może to prowadzić do zakażenia bakteryjnego. W czasie choroby warto też wymieniać szczoteczkę do zębów po zakończeniu leczenia, żeby uniknąć ponownego zakażenia.
Po przebytej szkarlatynie wskazane jest wykonanie kontrolnych badań moczu i morfologii krwi, by upewnić się, że nie doszło do powikłań.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Z wizytą u pediatry lub lekarza rodzinnego nie należy zwlekać, jeśli u dziecka pojawi się:
- gorączka powyżej 38,5°C,
- silny ból gardła i trudności z przełykaniem,
- wysypka na tułowiu lub kończynach,
- malinowy język,
- osłabienie i senność.
Lekarz po zbadaniu gardła i skóry najczęściej od razu rozpozna szkarlatynę. Szybkie rozpoczęcie leczenia to klucz do uniknięcia groźnych powikłań i szybkiego powrotu do zdrowia.
Świadomość, jakie są pierwsze objawy szkarlatyny, pozwala reagować natychmiast i chronić zdrowie dziecka. Choć choroba potrafi przestraszyć, odpowiednia diagnoza i leczenie sprawiają, że w większości przypadków przebiega łagodnie i bez komplikacji. Wczesna reakcja to najlepszy sposób, by zapobiec długiej chorobie i poważnym następstwom.
Źródło: www.offon.pl
