Lot samolotem, choć powszechny i stosunkowo bezpieczny, ma znaczący wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Wysokość przelotowa, zmienne ciśnienie, niska wilgotność powietrza oraz długotrwałe unieruchomienie oddziałują zarówno na układ oddechowy i krążenia, jak i ogólne samopoczucie. Większość pasażerów doświadcza łagodnych objawów, jednak dla osób z chorobami przewlekłymi lot może stanowić istotne ryzyko. Warto wiedzieć, co dokładnie dzieje się z ciałem podczas lotu, aby lepiej przygotować się do podróży i unikać powikłań zdrowotnych.
Zmiany fizjologiczne podczas lotu – co dzieje się z organizmem?
Spadek ciśnienia atmosferycznego
Podczas lotu samolotem kabina jest wprawdzie hermetyzowana, ale ciśnienie w niej odpowiada temu na wysokości około 2000–2500 m n.p.m. To sprawia, że organizm otrzymuje mniej tlenu – tzw. łagodna hipoksja. U zdrowego człowieka nie jest to niebezpieczne, ale osoby z problemami oddechowymi lub sercowymi mogą odczuwać duszności, osłabienie lub zawroty głowy.
Zmniejszona wilgotność powietrza
W kabinie samolotu wilgotność powietrza wynosi ok. 10–20% (dla porównania: w domu – 40–60%). To może prowadzić do suchości błon śluzowych nosa, gardła i oczu, uczucia pragnienia, a nawet odwodnienia organizmu podczas dłuższych rejsów.
Rozszerzanie się gazów
Zgodnie z prawem Boyle’a – w niższym ciśnieniu gaz rozpręża się. Oznacza to, że powietrze w przewodzie pokarmowym (np. po spożyciu gazowanych napojów) może powodować wzdęcia, bóle brzucha, a czasem uczucie ucisku. Dotyczy to także gazów w uchu środkowym czy zatokach – stąd problemy ze słuchem, „zatkane uszy” czy ból przy starcie i lądowaniu.
Dłuższe siedzenie i ryzyko zakrzepicy
Podczas długiego lotu (szczególnie powyżej 4–6 godzin) dochodzi do spowolnienia przepływu krwi w kończynach dolnych. U osób predysponowanych może to skutkować zakrzepicą żył głębokich, a w skrajnych przypadkach zatorowością płucną. Dlatego warto regularnie poruszać nogami, wstawać, nosić odzież kompresyjną i dobrze się nawadniać.
Jakie są skutki uboczne lotu samolotem?
Lot samolotem może prowadzić do różnych dolegliwości, z których wiele ma charakter przejściowy i niegroźny, jednak niektóre mogą być bardziej uciążliwe lub potencjalnie niebezpieczne.
Najczęstsze skutki uboczne lotu to:
- Zatkane uszy i ból uszu – spowodowane zmianami ciśnienia
- Bóle głowy – wynikające z niedotlenienia lub napięcia
- Zmęczenie, senność, osłabienie – zwłaszcza po długich lotach i zmianach stref czasowych (jet lag)
- Wzdęcia i dyskomfort jelitowy – z powodu rozszerzenia gazów w przewodzie pokarmowym
- Podrażnienia oczu i błon śluzowych – związane z niską wilgotnością
- Problemy ze snem i dezorientacja – szczególnie podczas nocnych lotów lub po przekroczeniu kilku stref czasowych
- Zwiększona podatność na infekcje – sucha błona śluzowa nosa sprzyja przenikaniu patogenów, a zamknięta przestrzeń ułatwia transmisję wirusów
- Obrzęki nóg i stóp – z powodu długotrwałego unieruchomienia
W przypadku osób starszych, kobiet w ciąży, osób z nadwagą, niewydolnością serca czy żylakami, nawet krótki lot może wiązać się z większym dyskomfortem lub ryzykiem zdrowotnym.
Jakie choroby nie pozwalają latać samolotem?
Nie każda osoba może bezpiecznie odbywać podróże lotnicze. Istnieje szereg przeciwwskazań zdrowotnych do latania – zarówno bezwzględnych, jak i względnych.
Bezwzględne przeciwwskazania do lotu:
- Świeży zawał serca (do 7–14 dni od wystąpienia)
- Świeży udar mózgu (do 10 dni)
- Ostra niewydolność serca lub oddechowa
- Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze
- Odma opłucnowa (nawet po leczeniu – przynajmniej 2–3 tygodnie przed lotem)
- Chirurgia mózgu, oka lub brzucha w ostatnich 10–14 dniach
- Poważna anemia (Hb < 7,5 g/dl)
- Choroby zakaźne w fazie ostrej – ze względu na ryzyko transmisji w zamkniętej przestrzeni
Względne przeciwwskazania do latania:
- Zaawansowana ciąża (powyżej 36. tygodnia)
- Zaburzenia lękowe i klaustrofobia – mogą nasilić się w trakcie lotu
- Padaczka o nieustabilizowanym przebiegu
- Nowotwory, szczególnie z przerzutami do płuc
- Choroby ucha środkowego i zatok – zwiększone ryzyko bólu i uszkodzeń błony bębenkowej przy zmianach ciśnienia
W każdym z powyższych przypadków przed lotem należy skonsultować się z lekarzem. Linie lotnicze mogą też wymagać zaświadczenia lekarskiego (tzw. MEDIF – Medical Information Form).
Jak chronić zdrowie podczas lotu?
Aby zminimalizować niekorzystne efekty lotu, warto zastosować kilka praktycznych wskazówek:
- Nawadniaj się – pij dużo wody, unikaj alkoholu i kofeiny
- Ubierz się wygodnie i warstwowo – różnice temperatur mogą być odczuwalne
- Ruszaj się co 1–2 godziny – spaceruj po kabinie, wykonuj ćwiczenia nóg na siedząco
- Żuj gumę lub ziewaj przy starcie i lądowaniu – to pomaga wyrównać ciśnienie w uszach
- Unikaj ciężkostrawnych potraw przed lotem
- Zabierz ze sobą krople nawilżające do oczu i nosa
- Zaplanuj odpoczynek po przylocie, szczególnie po lotach międzykontynentalnych
Latanie a zdrowie – co warto wiedzieć?
Podróż samolotem wpływa na organizm w wielowymiarowy sposób – zmiany ciśnienia, niska wilgotność i długotrwałe unieruchomienie to tylko niektóre z wyzwań. Dla większości zdrowych pasażerów lot jest bezpieczny i nie powoduje poważnych komplikacji, choć może wiązać się z przejściowym dyskomfortem. Osoby z chorobami przewlekłymi, kobiety w ciąży i seniorzy powinni skonsultować się z lekarzem przed podróżą. Świadomość fizjologicznych reakcji organizmu na lot, odpowiednie przygotowanie i zachowanie ostrożności pomagają zminimalizować ryzyko i cieszyć się komfortową podróżą.
