Pasjonaci geografii często trafiają na nazwy, które wydają się być żartem, przypadkiem lub bzdurą, lecz okazują się być jak najbardziej autentyczne. Polska pełna jest takich niespodzianek. Poniżej prezentuję dziesięć miejsc, których nazwy przyciągają uwagę, budzą uśmiech, zdziwienie albo prowadzą do pytań o genezę. Każda nazwa kryje jakiś kontekst historyczny, językowy lub lokalny — warto to poznać.
Zimna Wódka
Miejscowość położona w województwie opolskim znana przede wszystkim z nazwy, która kojarzy się z alkoholem. W rzeczywistości nazwa nie pochodzi od wódki, ale od staropolskiej gwary i od niemieckiego Kaltwasser – zimna woda. Nazwy o wodnym motywie w siatce językowej dawnych osad nie są rzadkością, ale dobór „wódki” wyróżnia tę miejscowość na tle innych.
Białykał
Wieś w Wielkopolsce (gmina Pakosław, powiat Rawicz). Do 1999 roku nosiła nazwę Biały Kał – nazwa, która w języku współczesnym wywoływała jednoznaczne skojarzenia niepożądane. Z tego powodu zmieniono ją na Białykał. Ten przykład pokazuje, że nawet nazwy formalne mogą być rewidowane przez społeczeństwo i administrację ze względu na konotacje.
Swornegacie
Wieś kaszubska, której nazwa brzmi jak coś wyjętego z baśni lub języka fantasy. To jeden z częstszych przykładów, gdy pytanie Skąd jesteś? wywołuje zawahanie u rozmówcy. Geneza nazwy nie jest jednoznaczna — sięga lokalnego słownictwa i przekształceń fonetycznych charakterystycznych dla regionu.
Piekło
Nie jedna, lecz kilka miejscowości w Polsce nosi nazwę Piekło. Jedna z nich znajduje się w województwie pomorskim, niedaleko Malborka. Nazwa brzmi dramatycznie — miejsce, które według mitu zapewne powinno być wyjątkowo trudne do życia. W lokalnych przekazach takie nazwy często odnoszą się do trudnego ukształtowania terenu, wilgoci, bagien — skojarzeń z czymś trudnym do zamieszkania.
Pupki
Wieś, której nazwa natychmiast prowokuje skojarzenia związane z czymś małym, dziecięcym albo… zabawnym. Można podejrzewać, że pierwotnie nazwa mogła wywodzić się od nazwiska lub zdrobnienia, które z czasem zyskało formę humorystyczną dla osób spoza okolicy.
Złe Mięso
Kolejna miejscowość z kategorii nazw kulinarnych, ale o negatywnym ładunku – mięso, które jest złe. Brzmi jak przestroga albo porada zdrowotna. Być może pierwotnie chodziło o nazwę związaną z rzeźnictwem, pastwiskami lub jakimś lokalnym epizodem – choć dokumentów trudno doszukać się. Mieszkańcy przyjęli tę nazwę z dystansem, czyniąc z niej lokalny znak rozpoznawczy.
Całowanie
Nazwy miejscowości mogą także brzmieć romantycznie – Całowanie to właśnie taka. Wieś ta jest często przywoływana w zestawieniach nietypowych nazw. Nazwy pochodzące od czasowników lub czynności nie należą do najczęstszych, ale pojawiają się tam, gdzie dawne znaczenia albo formy fleksyjne zostały zachowane. W tym przypadku można przypuszczać, że pierwotna nazwa odnosiła się do tradycji lokalnych, może obrzędów czy rytuałów.
Zgon
Nazwa jednoznacznie kojarzy się z końcem życia – zgon. To nie figiel – istnieje miejscowość o tej nazwie. Językoznawcy tłumaczą, że pierwotna nazwa mogła mieć zupełnie inne znaczenie, które później uległo semantycznej deformacji. Możliwe, że odnosiła się do słowa zgony, oznaczającego dawniej zejście się dróg albo zbieg rzek.
Krzywe Kolano
Nazwa wymowna – kolano to człon układu ruchu, krzywe – coś poza normą. Być może odnosi się do ukształtowania terenu (na przykład zakręt rzeki) lub dawnego sposobu opisu ziemi. W polskiej toponimii częste jest odwoływanie się do cech fizycznych miejsca – tu zapewne mamy przykład przenośnego obrazu natury.
Oszczywilk
Nazwa brzmi groźnie i dziko. Możliwe, że w przeszłości teren ten był siedliskiem wilków, a człon oszczy- ma związek z czynnością lub cechą przypisywaną zwierzęciu. Niewiele wiadomo o dokładnej etymologii, ale takie formy dowodzą żywotności elementów ludowych w dawnym nazewnictwie i wskazują, jak bardzo język mógł różnić się regionalnie.
Anachów
Choć dziś wieś ta jest opuszczona, sama nazwa zwraca uwagę. Anachów brzmi jak imię żeńskie z końcówką –ów, typową dla polskich wsi i folwarków. Jej pierwotna nazwa niemiecka to Annahof, czyli dwór Anny. Polska adaptacja fonetyczna i zmiany administracyjne sprawiły, że powstała forma obecna, ciekawa z językowego punktu widzenia.
Powyższy wybór to tylko fragment ogromnego zbioru niecodziennych i fascynujących nazw rozmieszczonych po całej Polsce. Jak pokazują przykłady – nazwy te są zapisem historii, języka, legend lokalnych i praktycznych warunków środowiskowych. Czasem także dowodem, że choć nazwa może brzmieć jak żart, to stoi za nią realny kontekst i tradycja.
Źródło: www.offon.pl
